Giới thiệu di tích đền Cầu Trò, tổ dân phố số 2, thị trấn Phúc Thọ

Đền Cầu Trò thuộc tổ dân phố số 1, thị trấn Phúc Thọ, huyện Phúc Thọ, thành phố Hà Nội.

Đền Cầu Trò được toạ lạc trên thế đất đẹp, nhìn theo hướng Tây Nam. Căn cứ theo lời kể của các cụ cao niên thôn Gia Hoà và cuốn thần phả còn lưu giữ tại đền Cầu Trò, do Bộ Lễ Tuấn Lê biên soạn thì đền Cầu Trò nguyên xưa nằm sát Cầu Trò, với quy mô kết cấu theo kiểu “Tiền đao, hậu đốc” trên nền đất cao, xung quanh có phong cảnh đẹp với bốn mùa thông reo. Đặc biệt cổng đền có một cây đa cổ thụ to, cao, tán rộng phủ kín cả mặt đường quốc lộ, tạo ra nơi đây thật hữu tình kỳ thú, nên khách bộ hành ai qua đây đều dừng lại nghỉ chân.

Năm 1947, tiêu thổ kháng chiến đền Cầu Trò bị phá bỏ hoàn toàn chỉ còn lại nền móng của đền, cùng với sự tích cầu Trò cho đến ngày nay. Sau Cách mạng tháng 8/1945 để phục hồi văn hoá truyền thống và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, đem lại tự do tín ngưỡng lành mạnh cho nhân dân, đền cầu Trò được phục dựng bằng nguồn kinh phí công đức của nhân dân và khách thập phương, trên nóc hậu cung còn ghi lại năm phục dựng vào ngày 09/10/1950.

Đền Cầu Trò được xây dựng trên nền ngôi đình cũ, các hạng mục công trình kết cấu theo kiểu chữ Đinh gồm: Đại bái, Hậu cung, ngoài ra còn có nghi môn, hữu mạc và một số hạng mục phụ trợ khác.

Đền Cầu Trò thờ Trung Tiên Ý Đức công chúa con gái của vua Hùng Chiêu Vương (Vua Hùng đời thứ 7). Theo Ngọc phả chép rằng: Vua Hùng Chiêu Vương có ba mươi ba hoàng tử và mười tám công chúa. Trong số mười tám công chúa có một người tên là Ý Đức hiệu Trung Tiên. Nàng là con của bà vợ thứ ba (bà Đàm Hiền Vân) của vua Hùng. Khi nàng mười lăm tuổi thì mẹ nàng qua đời, nàng cư tang ba năm, giữ tròn đạo hiếu. Sau nàng xin phép vua cha để được đi chơi khắp mọi nơi. Một hôm nàng đến trang Gia Hoà, huyện Thạch Thất, quận Quốc Oai (Sơn Tây) thấy ở đây sông ngòi khuất khúc, cảnh vật tươi xinh, nàng bèn ở lại phát triền, mua ruộng và lập ở đây một hành cung. Một thời gian sau nàng lại vào triều và mất ở đó.

Vào thời nhà Trần, giặc Nguyên đem quân chinh phạt nước ta. Trần Thánh Tông mang quân ra chống cự ở Bạch Hạc, bị thua trận phải lui về Sơn Tây và mắc lại ở đầm lầy, ở gần miếu thờ Ý Đức công chúa.

Vua bèn làm lễ khấn trời đất và các thần phù trợ, bỗng có một đám mây trắng hạ xuống, trong đám mây ấy có một vị nữ thần. Nhà vua hỏi, nữ thần đáp rằng: “Thiếp là con gái của vua Hùng Chiêu Vương tên là Ý Đức, hiệu Trung Tiên, đời trước được phong Phúc thần ở đây. Nay nước nhà gặp biến, thiếp xin được giúp đỡ để lập chút công trạng”. Khi nàng vừa dứt lời có một cây gỗ Chò nổi trên mặt bùn bắc ngang qua vùng nước, vua và các tướng sĩ lần lượt đi trên cây gỗ đó mà đi qua an toàn. Khi đoàn quân qua hết thì nơi đây hoá thành đầm, cây Chò cũng biến mất, vua lấy làm lạ.

Sau khi bình xong giặc Nguyên, vua Trần Thánh Tông lệnh cho tắm quan tới đền thờ nàng để làm lễ tạ, lại sắc cho các trại xung quanh, hàng năm vào ngày giỗ nàng 22 tháng 3 âm lịch đều làm lễ tế.

Đền Cầu Trò là trung tâm sinh hoạt văn hoá của làng Gia Hoà trong những ngày lễ hội truyền thống và là nơi hội họp của những người cao tuổi. Lễ hội truyền thống của làng Gia Hoà được tổ chức tại đền Cầu Trò vào ngày mùng 7 tháng 2 âm lịch hàng năm.Trong dịp lễ hội ngoài việc tế lễ nhân dân còn tổ chức trò chơi dân gian và biểu diễn văn nghệ như hát văn, thổi cơm thi…Ngoài ngày hội chính mùng 7 tháng 2, làng Gia Hoà còn tổ chức một số  ngày lễ như ngày 10/01 là ngày sinh của Trung Tiên Ý Đức công chúa. Ngày 22/3 là ngày giỗ của công chúa. Ngày 15/4 là ngày giỗ mẹ của công chúa.

Lễ hội làng Gia Hoà là một sinh hoạt văn hoá tâm linh cần thiết, nó nhắc nhở người dân nơi đây nhớ về cội nguồn, biết ơn tiền nhân đồng thời là hình thức chuyển giao văn hoá khích lệ óc sáng tạo, thẩm mỹ đoàn kết dân tộc.